Dr. Can DEMİR, Tüketiciler ile GTH Bakanlığı Yetkililerinin dikkatini çekti
“DONDURULMUŞ SAĞLIKSIZ KAÇAK ETLER VE VETERİNER SINIR KONTROL NOKTALARININ ETKİLERİ”
Son günlerde medyada yer alan Gümrüklerde ele geçirildiği bildirilen dondurulmuş sağlıksız etlerin ne maksatla getirildiğini değerlendirdiğimizde, sonuç; kesinlikle mahallenizin kasabı ve/veya market kasabında parça et olarak satışa sunulma imkânı bulunamayacağı gerçeğidir. Özellikle, yıl içindeki eğlence ve kutlama dönemlerinde artış olması tesadüf olmamakla birlikte, bu durumdaki kaçak etler yurtiçine girmiş olsaydı zannederim başta açık büfe servis uygulamalarında tüketime sunulan bazı et ürünleri şeklinde karşımıza çıkması kuvvetle muhtemeldi. Tüketicilerimiz; bu tür sağlıksız kaçak etlerden korunmaları için, otel, restoran ve çeşitli eğlence merkezlerinde dilimlenmiş hazır veya açık olarak sunulan et ürünlerinin servis edildiği kaplarının önünde, markası, içeriği ve son tüketim tarihi gibi etiket bilgilerinin bulunmasına dikkat etmelidir.
Genelde bu tür tesislerin satın alma bölümlerinde ürünlerin teslim alınırken gözlemle yapılan mal kabul muayeneleri yapılmaktadır. Bazen bu tür muayenelerde dahi anlaşılmamakta ve detaylı laboratuvar analizleri gerekebilmektedir.
Merdiven altı olarak adlandırılan kayıtsız ve onaylı olmayan tesislerde üretilen, açık pazarlarda zaman zaman satışa sunulabilen, büfeler için özel hazırlandığı bildirilen, tepsilerde dökme kıyma adıyla ucuz diyerek satılan ve de kaçak hazır yemek üretiminde de kullanılabilen bu çeşit sağlıksız et ürünlerinden korunmak için, Tüketicilerimiz, mutlaka Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı onaylı işletmelerin ürettiği ürünleri ve çiftlikten sofraya her safhada Veteriner Hekim kontrolünün yapıldığı ürünlerin satışını yapan noktaları tercih etmelidir. Tüketicilerimiz ayrıca, şüphelendiği durumlarda satın almama hakkını kullanmalı ve GTH Bakanlığının en yakın ilçe müdürlüğüne veya ALO 174’e bildirerek, kontrol edilmesini sağlamalıdır.
Her fırsatta belirttiğimiz üzere tüketicilerimizin yapacakları hususların sınırlı olduğudur. Bu durumda gıdada tek otorite olarak her zaman olduğu gibi, kayıtlıdan kayıtsıza, onaylıdan onaylı olmayana, pazardan markete, ithalattan internetten satışa, devasa bir yelpazede Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı birimlerine görev düşmektedir. Tüketicilerimizin sağlıklı gıda tüketim hakkının güvencesi sağlanmalıdır.
Her ne kadar Gümrük Muhafaza ekiplerinin dikkatli çalışmaları sonucunda tonlarca sağlıksız kaçak etlerin yakalanmasında önemli rol üstlenirken, son yıllarda uygulamaya giren Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Veteriner Sınır Kontrol Noktası uygulamasının katkısının yüksek olduğu bilinmelidir.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı kendi bünyesinde Genel Müdürlüğe bağlı direkt konuyla ilgili üç ayrı Daire Başkanlığı, İl müdürlüğü bazında Gıda ve Yem Şube Müdürlükleri ve de doğrudan merkeze bağlı sürekli gümrük girişlerinde görev yapan Veteriner Sınır Kontrol Noktaları teşkilatlanma yapısıyla, gıda ve yem ithalatın yurt içine giriş onayı verilmeden önce kontrolleri yapılmakta gerektiğinde laboratuvar analizleri ile kontrol desteklenerek tamamının uygun olduğu veya olmadığına karar verilmektedir.
Ancak, pratikte bazı farklılıklar gözlemliyoruz. Başarılı bir çalışma olduğuna inandığım veteriner sınır kontrol noktaları doğrudan Ankara’ya bağlı olarak ithalatta et ve et ürünleri başta olmak üzere hayvan kökenli gıda ve yemlerin kontrolünü yapmaları öncelikle hayvanlardan insanlara geçebilen ortak (zoonoz) hastalıkların yurtiçine girmesini engellemektedirler. Bu uygulama bazı soruları da beraberinde getirmektedir. Veteriner Sınır Kontrol Noktaları neden direk Ankara’ya bağlı çalışırken, ürünler farklı olsa da aynı anlamda görev yapan Gıda ve Yem Şubeleri il bazında çalışmaktadır. Bu durum Tüketicilere doğrudan yansımasa da bürokraside zaman zaman yetki çakışmasına sebep olabileceğini değerlendirmekteyiz. Bizce, tüketime sunulacak hayvanlar kesildiği andan itibaren gıdaya dönüşmüştür. Bu nedenledir ki, Türk Gıda Kodeksine göre kontrol edilir ve uygunluğu değerlendirilir. Bürokrasi yetkilerini bu esasa göre belirleyerek bir takım halinde çalışmalarını yürütmelidirler.
Önerimiz; ürün çeşitlerine göre kontrolün kanunda belirtilen mesleki yetkilerin, saklı kalması kaydıyla, ithal edilen gıda ve yemlerin kontrolünü yapan Şubenin İl Müdürlüğü bünyesinde olduğu gibi Veteriner Sınır Kontrol Noktalarının da görevlerini GTHB İl Md.lüğü bünyesinde yapmalarının daha etkin olacağı, araç, personel ve ekipman yönünden bugünden daha güçlü duruma geleceğini değerlendirmekteyiz.
Böylelikle tüketici beklentisi olan, Veteriner Sınır Kontrol Noktası, İl Gıda ve Yem şube ile İl ve İlçelerin piyasa denetim ve gözetimi faaliyetlerinde İl bazında bütünleşme sağlanacaktır. Bunun sonucunda bugüne kadar uygulamaya geçmesinde geciktiğini değerlendirdiğimiz, Sağlık Bakanlığı ile Gelir İdaresi Başkanlığının bazı ürünlerde uyguladıkları gibi ‘’Güvenlikli İzlenebilirlik Sistemi’’ hayata geçirildiğinde ithal gıda ve yemlerin izlenebilirlik alt yapısı tek elde toplanacaktır. Ayrıca yerli üretimde kullanılan ithal ham madde girdilerinin de izlenebilirliği tam olarak sağlanabilecek ve tüketici tercihine göre helal gıda denetim sistemlerinde ithal girdi bilinmezlerin büyük bir çoğunluğu ortadan kalkarak, tüketici beklentisi olan, her yönüyle gıda güvenliğinin sağlanmasında büyük bir adım atılmış olacaktır. 13-01-2015